موتورهای احتراق داخلی به خاطر عمل احتراقی که در داخل سیلندرها رخ می‌دهد، گرما و حرارت زیادی از خود تولید می‌کنند. برای همین خودروسازان جهت مقابله با این گرما از سیستم خنک‌کننده موتور استفاده می‌کنند. سیستم خنک‌کاری موتور باعث می‌شود تا گرمای حاصل از احتراق، اصطکاک داخلی و تراکم گازها به خارج از موتور منتقل شود و موتور در شرایط مطلوبی به کار خود ادامه دهد. در ادامه با سیستم خنک‌کننده موتور و نقش آن در خودرو بیشتر آشنا خواهیم شد.
سیستم خنک‌کننده موتور، از سیستم‌های بسیار حیاتی و مهم در خودرو و هر وسیله نقلیه دیگری محسوب می‌شود. همانطور که از عنوان این سیستم مشخص است، سیستم خنک‌کننده به خنک کردن موتور پرداخته و شرایطی را فراهم می‌کند تا موتور خودرو در دمای استاندارد به کار خود ادامه دهد. در واقع این سیستم از افزایش و همچنین کاهش دما از حد استاندارد جلوگیری کرده و شرایط ایده‌آلی را برای کارکرد موتور مهیا می‌کند.
موتور خودرو قادر به تحمل حرارت تا میزان مشخصی است و حداکثر دمایی که میتواند تحمل کند حدود 400 درجه فارنهایت عنوان شده است. بیش از 70 درصد سوخت خودروها بعد از احتراق به گرمای غیر قابل استفاده تبدیل می‌شود و تنها 30 درصد آن به نیروی محرکه در موتور خودرو تبدیل می‌گردد. بخش قابل توجهی از این گرما توسط سیستم اگزوز از بخش موتور خارج شده و بخشی از آن به داخل موتور نفوذ می‌کند. این گرما سبب گرم شدن بخش پیشرانه خودرو می‌شود. حال از آنجایی که موتور بر اثر گرمای زیاد در معرض آسیب جدی قرار می‌گیرد، وجود یک سیستم خنک‌کننده برای حفظ دمای آن ضروری است. سیستم خنک‌کننده موتور دمای موتور را در حد مطلوب حفظ کرده و باعث احتراق به شکل بهتر و ایجاد آلودگی کمتر می‌شود. علاوه بر این سیستم خنک‌کننده موتور باعث می‌شود تا گرمای زیاد تاثیر بدی بر روی روغن موتور نگذارد. همچنین حفظ حرارت در حد مطلوب مانع از فرسایش قطعات و اجزای موتور می‌شود.
در خصوص مهمترین اجزای سیستم خنک‌کاری موتور باید به موارد زیر اشاره کرد:
در انواع سیستم خنک‌کننده یک مایع نقش جذب گرما را دارد. این مایع با جذب گرمای موتور به سمت رادیاتور حرکت می‌کند. رادیاتور بخشی از این سیستم است که گرمای مایع خنک‌کننده را به جریان هوای اطراف خود منتقل کرده و از این طریق گرمای موتور را به فضای بیرون انتقال می‌دهد. محل قرارگیری رادیاتور در بیشتر خودروها در پشت جلو پنجره قرار دارد. این بخش شامل یک سری پره، تیوب و یا لوله‌های مارپیچ و زیگزاگی آلومینیومی است که آب در داخل آنها به خوبی جریان پیدا می‌کند.
مایع سیستم خنک‌کننده موتور به دلیل افزایش دما همیشه تحت فشار زیادی است. اگر این فشار وجود نداشته باشد، مایع بر اثر حرارت موتور تبخیر و به بخار تبدیل می‌شود. حال فشار بیش از حد مایع میتواند سبب آسیب‌دیدگی قطعات و اتصالات سیستم شود. برای همین بخش دیگر این سیستم که از اهمیت زیادی برخوردار است، درب رادیاتور است. درب رادیاتور دارای یک مکانیسم شیر جمع‌شونده در فشار بالا است. زمانی که فشار مایع داخل سیستم بیش از حد افزایش یابد، سوپاپ فنری آن باز شده و مایع از رادیاتور به سمت منبعی به نام منبع انبساط هدایت می‌شود. در این منبع فشار مایع کاهش پیدا می‌کند.
همانطور که اشاره شد مایع خنک‌کننده تحت فشار، در منبع انبساط به شرایط نرمالی می‌رسد. انتقال مایع به این منبع هم از طریق شلنگ سرریز صورت می‌گیرد. زمانی که فشار مایع کاهش پیدا کند، خلاء در داخل رادیاتور و لوله‌های سیستم خنک‌کاری ایجاد شده و مایع از منبع انبساط به طور خودکار به درون سیستم وارد می‌شود. منبع انبساط در بیشتر خودروها از گنجایش 2 لیتر برخوردار است و از جنس پلاستیک می‌باشد.
یکی دیگر از اجزای سیستم خنک‌کننده موتور، واتر پمپ یا پمپ آب است که به عنوان قلب تپنده این سیستم شناخته می‌شود. واتر پمپ وظیفه به جریان انداختن آب در سیستم را بر عهده دارد. در واقع این پمپ آب را از سطح پایین رادیاتور به سمت موتور هدایت می‌کند. نیروی پمپاژ پمپ هم توسط تسمه از میل لنگ دریافت می‌شود. از اجزای واتر پمپ هم میتوان به پروانه، اورینگ یا واشر و فلنج قرقره اشاره کرد.
ترموستات یک شیر حرارتی است که با سرد شدن بسته و با گرم شدن باز می‌شود. در واقع تا زمانی که مایع خنک‌کننده سرد بوده و گرمای زیادی ندارد، این شیر بسته است. حال زمانی که دما بالا رفته و به حدود 71 الی 88 درجه سلسیوس برسد، ترموستات وارد عمل شده و دریچه آن باز می‌شود. با باز شدن شیر هم آب از بلوک موتور به سمت رادیاتور حرکت می‌کند و مایع سیستم خنک‌کننده سرد می‌شود.
یکی دیگر از اجزای سیستم خنک‌کننده موتور، پروانه خنک‌کننده یا فن برقی است. این بخش همچون یک دمنده در سیستم عمل کرده و به گردش هوا میان لوله‌های رادیاتور می‌پردازد. پروانه یا فن برقی با تماس هوا با لوله‌ها، به خنک شدن سریع‌تر مایع خنک‌کننده کمک می‌کنند. پروانه خنک‌کننده بیشتر در خودروهای قدیمی و فن برقی در خودروهای جدید دیده می‌شود. برق مورد نیاز فن هم از طریق سیستم برق یعنی باتری و دینام تامین می‌گردد.
تسمه یک حلقه از جنس چرم، لاستیک و یا پلیمر است که ارتباط بین دو شفت دوران‌کننده را برقرار می‌کند. تسمه دینام یا پروانه وظیفه انتقال قدرت موتور به قطعاتی همچون واتر پمپ سیستم خنک‌کننده، سیستم تهویه مطبوع و اجزای دیگر را بر عهده دارد. این قطعات باید هر چند وقت یک بار مورد بازدید قرار گرفته و در صورت فرسودگی و پارگی مورد تعویض قرار بگیرند.
سنسور دمای مایع خنک‌کننده یا فشنگی آب، بخش دیگری از سیستم خنک‌کننده است که معمولا در محفظه ترموستات قرار می‌گیرد و اطلاعات خود را به کامپیوتر خودرو انتقال می‌دهد. کامپیوتر با بررسی اطلاعات دریافت شده فرمان روشن یا خاموش شدن فن را صادر می‌کند. همچنین این اطلاعات برای نمایش دمای موتور به راننده در کابین مورد استفاده قرار می‌گیرند.
در سیستم خنک‌کننده موتور با آب، نقش اصلی بر عهده آب یا مایع خنک‌کننده است. البته برای این سیستم نباید از آب معمولی استفاده شود. چرا که سبب ایجاد خوردگی در قطعات سیستم خنک‌کننده می‌شود. همچنین احتمال یخ زدن آن در روزهای سرد سال وجود دارد. برای همین ضدیخ‌ها بهترین گزینه برای این سیستم هستند. ضدیخ علاوه بر خاصیت ضد یخ بودن، ضد جوش نیز می‌باشد. برای همین هم در فصل زمستان و هم در فصل تابستان قابل استفاده است.
به عنوان آخرین جزء مهم سیستم خنک‌کننده خودرو میتوان به پولکی‌های سرسیلندر اشاره کرد. این بخش وظیفه محافظت از سیلندر و موتور در زمان جوش آوردن یا یخ‌زدگی را بر عهده دارد. در صورتی که راننده استفاده از ضدیخ را فراموش کرده و تنها از آب استفاده کند، این پولی‌ها از جای خود خارج شده و از آسیب دیدن سرسیلندر جلوگیری می‌شود.
در این مطلب از سایت گلپانیا در خصوص سیستم خنک‌کننده موتور صحبت کردیم و با نقش آن در خودرو آشنا شدیم. سیستم خنک‌کاری موتور به حفظ دمای موتور در حد مطلوب کمک می‌کند. با حفظ دمای نرمال و طبیعی هم موتور بهترین راندمان را از خود داشته و به شکل صحیحی عمل می‌کند. برای همین اهمیت سیستم خنک‌کننده بسیار زیاد است و سالم بودن اجزا و قطعات آن بسیار مهم و حائز اهمیت است.
مشاوره رایگان
"*"فیلدهای ضروری را نشان می دهد
گلپانیا اولین مرجع آموزش آنلاین تخصصی خودرو
با عضویت در خبرنامه ما از جدیترین دوره هاو تخفیف با خبر شوید
تمامی حقوق این سایت برای آکادمی گلپانیا محفوظ است
