سیستم خنک کننده خودرو شامل اجزا و قطعات مختلفی است که هر یک از آنها نقش خاصی را بر عهده دارند. یکی از قطعات مهم در این سیستم، ترموستات است. ترموستات قطعه کوچکی است که بین رادیاتور و موتور خودرو قرار گرفته و دمای حرارت موتور را همواره نزدیک به دمای عملکردی آن نگه می‌دارد. این قطعه همچون سایر قطعات خودرو عمر محدودی داشته و پس از مدتی از کار می‌افتد. در ادامه مطلب به بررسی عوامل موثر در خرابی ترموستات خودرو پرداخته و با نشانه‌های خرابی آن آشنا خواهیم شد.
سیستم خنک کننده خودرو شامل اجزای اصلی همچون فن خنک کننده، رادیاتور، واترپمپ، شلنگ و منبع انبساط است. فرآیند خنک‌کاری موتور به این شکل است که در ابتدا واترپمپ به چرخش درآمده و سبب گردش آب درون مجاری موتور و اطراف سیلندرها می‌شود. پس از گرم شدن آب، مجدد به شبکه‌های رادیاتور ورود کرده تا توسط فن و جریان هوای بیرون خنک شود و مجددا به سمت موتور برگردد.
حال موتور خودرو برای به حداکثر رسیدن میزان راندمان و بهره‌وری باید در محدوده دمای خاصی کار کند. به این منظور از یک شیر کنترل کننده مسیر ورود آب به رادیاتور به نام ترموستات استفاده می‌شود. ترموستات یک شیر تنظیم حرارتی دارای سوپاپ حساس به دما است. سوپاپ آن در محدوده دمایی استاندارد موتور به طور خودکار پایین رفته تا مسیر ورود آب به سمت رادیاتور باز شود.
مکانیزم عملکردی ترموستات در ساده‌ترین و پیشرفته‌ترین خودروها هیچ تفاوتی با هم ندارد و تنها تفاوت مربوط به شرایط آب و هوایی است. در اقلیم گرم و خشک جهت جلوگیری از آسیب دیدن قطعات باید آب در دمای کمتر به سمت رادیاتور هدایت شود. برای همین ترموستات تابستانی گزینه خوبی برای این خودروها است. این ترموستات مسیر انتقال آب به سمت رادیاتور را در دمای 60 درجه سلسیوس باز می‌کند. اما ترموستات زمستانی با دمای 80 الی 90 درجه سلسیوس وارد عمل می‌شود.
ترموستات معمولا از طول عمر بالایی برخوردار است. با این حال جنس نامرغوب، اعمال فشار بیش از حد به آن و پایان یافتن عمر مفید سبب از کار افتادن و خرابی ترموستات می‌شود. از آنجایی هم که این قطعه عمر بالایی دارد، زمان مشخص و دقیقی برای تعویض آن وجود ندارد. با این حال خرابی این قطعه میتواند مشکلات زیادی را در سیستم خنک کننده خودرو ایجاد کرده و منجر به آسیب‌های جدی به موتور خودرو شود. برای همین بهتر است هر از گاهی به بررسی این قطعه پرداخته و در صورت لزوم آن را تعویض کرد.
با توجه به آنچه در بخش قبلی گفته شد، به اهمیت و نقش مهم ترموستات در سیستم خنک کننده خودرو پی می‌بریم. در صورتی که این قطعه دچار خرابی شود، مشکلات متعددی در سیستم ایجاد می‌گردد. ترموستات خودرو هم معمولا به دو حالت دچار خرابی می‌شود. در حالت اول سوپاپ آن به درستی عمل نکرده و در محدوده دمای مجاز مسیر ورود آب را باز نمی‌کند. در این شرایط حرارت موتور خیلی سریع افزایش پیدا می‌کند.
حرارت بالا هم میتواند سبب آسیب‌های جدی به موتور شود. در حالت دوم هم سوپاپ باز مانده و مانع از رسیدن دمای موتور به حد استاندارد می‌شود. در این شرایط هم سیالیت روغن پایین آمده و قطعات متحرک خیلی سخت به کار می‌پردازند. همچنین فشار بیشتری روی موتور وارد شده و مصرف سوخت افزایش پیدا می‌کند. از این رو توجه به علائم خرابی ترموستات بسیار مهم است و باید با تشخیص خرابی این قطعه خیلی زود اقدام به تعویض آن کرد.
در صورتی که ترموستات خراب شده و قادر به کنترل افزایش دمای موتور نباشد، مصرف سوخت تا حدی افزایش پیدا می‌کند. معمولا این اتفاق هم در دمای 90 درجه رخ می‌دهد. با افزایش دمای موتور از مرز 90 درجه سلسیوس، افزایش مصرف سوخت اتفاق می‌افتد. از سوی دیگر افزایش دما سبب کاهش ویسکوزیته روغن موتور شده و آن را می‌سوزاند. در این شرایط قابلیت روانکاری روغن از دست می‌رود و خیلی زود نیاز به تعویض پیدا می‌کند. برای همین اگر شاهد این موارد بودید باید به خراب بودن ترموستات شک کنید.
رانندگان معمولا هفته‌ای یک الی دو بار آب خودرو را چک می‌کنند و در صورت نیاز به محفظه آب اضافه می‌کنند. حال گاهی اوقات سطح آب موجود در محفظه خیلی سریع‌تر از حد معمول کاهش پیدا می‌کند. این اتفاق هم اغلب به خاطر نشتی در سیستم و یا خرابی ترموستات رخ می‌دهد. زمانی که ترموستات خراب شود، مایع بیش از حد نیاز در چرخه بین رادیاتور و موتور حرکت کرده و سطح آن خیلی زودتر از حد معمول کم می‌شود.
از دیگر علائم خرابی ترموستات در خودرو باید به بالا رفتن ناگهانی آمپر آب و جوش آوردن ماشین اشاره کرد. زمانی که موتور خودرو سرد بوده و استارت زده شود، آمپر آب در دقایق اول از دو درجه فراتر نمی‌رود. حال اگر آمپر ظرف مدت زمان کوتاهی به 4 درجه برسد، احتمالا ترموستات دچار مشکل شده است. همین موضوع هم سبب جوش آوردن موتور در همان دقایق اولیه می‌شود.
همانطور که متوجه شدیم موتور خودرو برای حفظ راندمان و بهره‌وری نیاز به کار در محدوده دمایی خاص دارد. حال همانقدر که افزایش دمای موتور سبب آسیب دیدن قطعات می‌شود، سرد بودن آن هم باعث بروز مشکلاتی می‌گردد. به عبارتی خراب شدن ترموستات همیشه سبب داغ شدن موتور نشده و میتواند منجر به سرد شدن آن نیز بشود. این مشکل معمولا در روزهای سرد سال که دمای هوا پایین است، رخ می‌دهد.
خروج صدای غیر عادی از موتور نشان از خرابی یکی از قطعات پیشرانه خودرو دارد. تشخیص خرابی از روی صدا هم کار راحتی نبوده و تنها از عهده افراد متخصص برمی‌آید. برای همین اگر شاهد خروج صدای تق تق از موتور خودرو بودید، بهتر است به یک تعمیرگاه مراجعه کنید. این صدا میتواند نشانگر خرابی ترموستات و یا قطعه دیگری باشد.
از دیگر نشانه‌های خرابی ترموستات خودرو باید به عملکرد نامناسب بخاری آن اشاره کرد. بخاری گرمای مورد نیاز برای افزایش دمای هوای ورودی به کابین خودرو را تامین می‌کند. در صورتی که ترموستات خراب شده و مسیر انتقال مایع بین موتور و رادیاتور دائما برقرار باشد، دمای موتور تا سطح مطلوب افزایش پیدا نمی‌کند. در نتیجه حرارت لازم جهت عملکرد مناسب بخاری تامین نشده و کابین خودرو چندان گرم نمی‌شود.
در صورتی که به علائم خرابی ترموستات خودرو توجهی نشود، احتمال آسیب دیدن قطعات موتور افزایش پیدا می‌کند. یکی از قطعات حساس به افزایش دمای موتور، واشر سرسیلندر است. با خرابی ترموستات و افزایش بی‌رویه دمای موتور، احتمال سوختن و تاب برداشتن واشر سرسیلندر بیشتر می‌شود. علاوه بر این قطعات دیگری هم ممکن است در معرض سوختگی و آسیب قرار بگیرند و هزینه زیادی را به راننده تحمیل کنند.
در این مطلب با ترموستات و علائم خرابی آن آشنا شدیم. نشانه‌هایی همچون افزایش ناگهانی آمپر آب و جوش آوردن خودرو، سرد بودن موتور، عملکرد نامناسب بخاری، کاهش سریع سطح آب مخزن، خروج صدای تق تق از موتور و افزایش مصرف سوخت و روغن موتور مهمترین علائم خرابی ترموستات خودرو هستند. بنابراین اگر شاهد چنین مواردی بودید، خیلی سریع به بررسی ترموستات پرداخته و در صورت نیاز آن را تعویض نمایید. در صورت نیاز به دوره های گلپانیا از طریق سایت ثبت نام نمایید.
گلپانیا اولین مرجع آموزش آنلاین تخصصی خودرو
با عضویت در خبرنامه ما از جدیترین دوره هاو تخفیف با خبر شوید
تمامی حقوق این سایت برای آکادمی گلپانیا محفوظ است
