مزایای مالتی پلکس و انواع شبکه‌ های مالتی پلکس چیست؟

سیستم مالتی پلکس خودرو در دهه هشتاد میلادی توسط شرکت آلمانی بوش ابداع شد. هدف از ابداع این سیستم، کاهش حجم سیم‌های به کار رفته در خودرو بوده است. سیستم مالتی پلکس در کاهش سیم‌کشی خودرو و میزان پیچیدگی آن تاثیر زیادی دارد و عیب‌یابی و تعمیر آن را راحت‌تر می‌کند. در ادامه مطلب با مزایای مالتی پلکس بیشتر آشنا شده و به انواع شبکه‌های مالتی پلکس اشاره خواهیم داشت.

سیستم مالتی پلکس خودرو چیست؟

مالتی پلکس یکی از سیستم‌ها یا فناوری‌های نسبتا جدید است که در بسیاری از خودروهای خارجی و برخی از خودروهای داخلی دیده می‌شود. تا چند دهه اخیر به دلیل محدود بودن آپشن‌های خودرو، تنها تعدادی سیم جهت برق‌رسانی به اجزای مختلف مورد نیاز بوده است. اما با گذشت زمان و اضافه شدن آپشن‌های جدید به تعداد سیم‌های خودرو افزوده شد. همین امر علاوه بر افزایش وزن خودرو، سبب افزایش هزینه تولید خودرو و دشوار شدن فرآیند عیب‌یابی توسط تعمیرکاران و حتی رانندگان شد. برای همین بسیاری از تولیدکنندگان خودرو به دنبال راه‌حلی برای این موضوع رفتند و موفق به ابداع سیستم مالتی پلکس شدند.

التی پلکس یک سیستم چند جزئی است و در خودرو نقش شبکه را ایفا می‌کند. به این معنا که تمام اجزای خودرو به صورت جداگانه کار می‌کنند؛ اما تمام آنها از طریق این شبکه به هم متصل می‌شوند. تمام قطعات هم یک هدف مشترک را دنبال می‌کنند که همان به حرکت در آمدن خودرو و فعال شدن آپشن‌ها و امکانات خودرو است. در سیستم مالتی پلکس بر خلاف روش سنتی سیم‌کشی خودرو که هر قطعه الکترونیکی به یک رشته سیم مستقل نیاز دارد، تمام اجزا از طریق یک سیم با هم به ارتباط می‌پردازند.

نحوه عملکرد سیستم مالتی پلکس خودرو

نحوه عملکرد مالتی پلکس به این صورت است که تمام دستورات راننده به صورت کد به واحد مرکزی الکترونیکی یعنی BSI ارسال می‌شود. قطعه BSI در این سیستم یکی از اجزای کلیدی بوده که وظیفه مدیریت و کنترل بخش‌های مختلف خودرو را بر عهده دارد. این قطعه با دریافت دستورات آنها را پردازش کرده و به عملگر مربوطه صادر می‌کند. قطعه BSI میان تمام واحدهای الکترونیکی یا ECUهای موجود در خودرو همچون موتور، ترمز ضد قفل، گیربکس اتوماتیک و تهویه مطبوع ارتباط برقرار کرده و آنها را مدیریت می‌کند. برای همین دیگر نیازی نیست تا از هر قطعه الکترونیکی یک سیم به سمت ECU کشیده شود. بلکه اطلاعات به صورت کد و سیگنال از طریق یک سیم انتقال داده می‌شوند.

نقش BSI در سیستم مالتی پلکس خودرو

همانطور که در بخش قبلی اشاره کردیم قطعه BSI یکی از اجزای مهم در سیستم مالتی پلکس است. BSI که مخفف Body Systems Interface است، مدیریت و کنترل بخش‌های مختلف خودرو را بر عهده دارد. این قطعه اطلاعات و سیگنال‌های مربوط به بخش‌های مختلف خودرو را دریافت و تحلیل کرده و از طریق شبکه‌های داخلی به اجزای مرتبط ارسال می‌کند.

BSI عملکرد مرکزی جهت برقراری ارتباط و هماهنگی بین اجزای مختلف خودرو را بر عهده دارد. برای مثال زمانی که راننده دکمه قفل شدن درب را فشار می‌دهد، این قطعه فرمان را به سیستم قفل ارسال می‌کند تا درب‌ها قفل شوند. با استفاده از BSI کنترل و مدیریت اجزای مختلف خودرو بهبود پیدا کرده و راحتی بیشتری برای رانندگان فراهم می‌شود. علاوه بر این BSI به طور خودکار هشدارهای لازم را نمایش داده و در صورت وجود هرگونه نقص یا خطا، اطلاعات تشخیصی را به تکنسین‌ها ارائه می‌دهد.

مزایای سیستم مالتی پلکس خودرو

سیستم مالتی پلکس با مزایای زیادی همراه است که از مهمترین آنها میتوان به موارد زیر اشاره کرد:

کاهش سیم‌کشی و عیب‌یابی راحت: با توجه به اینکه سیستم مالتی پلکس میزان سیم‌کشی خودرو را به حد قابل توجهی کاهش می‌دهد، عیب‌یابی خودرو راحت‌تر شده و در زمان و همچنین هزینه‌ها صرفه‌جویی زیادی می‌شود.

کاهش وزن خودرو و هزینه تولید: با کاهش میزان سیم‌کشی خودرو، از وزن خودرو کاسته می‌شود. علاوه بر این سیستم مالتی پلکس با ساده‌سازی فرآیند طراحی و نصب سبب کاهش هزینه‌های تولید خودرو می‌گردد.

بهبود راحتی و کنترل: در خودروهای مجهز به سیستم مالتی پلکس، راننده راحتی بیشتری را تجربه می‌کند. چرا که میتواند به طور همزمان چندین عملکرد را انجام داده و کنترل کند.

بهبود ایمنی: با استفاده از این سیستم امکان کنترل همزمان اجزای مختلف فراهم است. برای همین راننده میتواند در موقعیت‌های مختلف با آسودگی خاطر رانندگی کرده و ایمنی خودرو را افزایش دهد.

بهبود کارایی سوخت: با کنترل همزمان سیستم‌های مربوط به سوخت، سیستم مالتی پلکس میتواند فرآیند سوخت‌رسانی را بهینه کرده و میزان مصرف سوخت را کاهش دهد. همین مزیت سبب کاهش آلودگی هوا می‌گردد.

انواع شبکه‌های مالتی پلکس

حال که با سیستم مالتی پلکس و مزایای آن آشنا شدیم، بهتر است به سراغ بررسی انواع شبکه‌های مالتی پلکس برویم.

شبکه ستاره (Star): در این شبکه تمام واحدهای کنترل به یک ECU یا واحد پردازش مرکزی متصل هستند.

شبکه Bus: در شبکه باس تمام ECUها پس از اتصال به دو لاین عبوری داده‌ها به هم مرتبط شده و در نقاط مختلف سیستم قرار می‌گیرند.

شبکه درختی (Tree): در شبکه درختی EUCها به شکل سلسله مراتبی در بخش‌های مختلف سیستم قرار می‌گیرند. این شبکه‌ متشکل از شبکه ستاره‌ای و باس است.

شبکه حلقوی (Ring): در شبکه رینگ ECUها به صورت حلقه‌ای با هم ارتباط برقرار می‌کنند.

شبکه Lattice: در شبکه Lattice مالتی پلکس، هر ECU در یک نقطه از سیستم قرار می‌گیرد و به طور تصادفی با هم ارتباط برقرار می‌کنند.

شبکه‌های موجود در سیستم مالتی پلکس

شبکه CAN

این شبکه از دو لایه جهت برقراری ارتباط استفاده می‌کند. شبکه CAN یا Controller Area Network، به گونه‌ای طراحی شده است تا تعداد کمی پیام (حداکثر 8 بایت) را با قابلیت اطمینان بالا به صورت مولتی مستر انتقال دهد.

شبکه VAN

شبکه VAN یا Vehicle Area Network، شامل دو نوع Body Bus و Bus Comfort است. در شبکه Body Bus اجزای خودرو به صورت MASTER/SLAVE طبقه‌بندی می‌شوند. اما در شبکه Bus Comfort اساس کار بر مبنای Multi Master است.

شبکه LIN

شبکه LIN یا Local Interconnect Network یک پروتکل سریالی با سرعت پایین است که در بخش‌های الکترونیکی مختلفی در خودرو همچون آینه، فرمان، درب، قفل خودرو، حسگر باران، برف پاک‌کن هوشمند و غیره کاربر دارد.

انواع سیستم مالتی پلکس در خودروهای ایرانی

سیستم مالتی پلکس برای اولین بار با خودروی 206 به بازار ایران راه پیدا کرد. در حال حاضر برخی از خودروسازان داخلی از این سیستم در خودروهای خود استفاده می‌کنند. در این خصوص میتوان به خودروهای سمند، سورن، رانا، دنا، پارس، 405 و 207 اشاره کرد. سیستم مالتی پلکس در خودروهای ایرانی به سه نسل زیر تقسیم می‌شود:

اکوماکس (ECUMUX): این سیستم شامل 4 نود BCM ،FCM ،ICN و MFD است.

ماکس (MUX): این سیستم شامل 5 نودDDN ،PDN ،CCN ،ICN و FN است. خودروهایی همچون سمند، سورن، رانا و پژو 206 از این سیستم برخوردار هستند.

اس‌ام‌اس ماکس (SMSMUX): این سیستم شامل 6 نودABS ،DCN ،ICN ،RN ،FN وC است. این شبکه مالتی پلکس بیشتر در خودروهای دنا، سمند و سورن دیده می‌شود.

تک نود (SP.CR)

نحوه تشخیص سیستم مالتی پلکس در خودرو

اگر برایتان سوال است که کدام خودروها مالتی پلکس دارند یا چگونه میتوان از وجود این سیستم در خودرو مطلع گشت، میتوانید از روش‌های زیر استفاده نمایید:

بررسی پشت آمپر ماشین: در صورتی که عبارت SPCO بر روی پشت آمپر ماشین درج شده باشد، به معنای وجود سیستم مالتی پلکس SMSMUX است. همچنین عبارت Crouse بیانگر وجود سیستم Eco Mux High Speed است.

بررسی عبارت روی نودها: با مشاهده عبارات FCM و BCM بر روی نودهای خودرو، میتوانید از وجود سیستم مالتی پلکس اکوماکس مطلع شوید. همچنین عبارات FN و CCN نشانگر سیستم SMSMUX است.

بررسی شکل ظاهری نود جلو: در صورتی که نود از ظاهر مربعی شکل برخوردار باشد، یعنی سیستم مالتی پلکس از نوع SMSMUX است. اگر دو سوکت در آن وجود داشته باشد، سیستم مالتی پلکس اکوماکس و اگر سه سوکت در آن وجود داشته باشد، سیستم مالتی پلکس ماکس است.

جمع بندی

در این مطلب در خصوص سیستم مالتی پلکس خودرو صحبت کردیم و با مزایا و انواع شبکه‌های آن آشنا شدیم. همانطور که اشاره کردیم سیستم مالتی پلکس در خودرو با مزایایی همچون کاهش حجم سیم‌کشی، کاهش وزن خودرو، کاهش هزینه تولید، بهبود ایمنی، بهبود راحتی و کنترل و بهبود کارایی سوخت همراه است. برای تشخیص سیستم مالتی پلکس در خودرو هم میتوان از روش‌های مختلفی استفاده کرد که در متن به آنها اشاره شد. در صورت نیاز به کسب اطلاعات بیشتر در این زمینه میتوانید با مجموعه گلپانیا تماس حاصل فرمایید.